Założeniem serii podręczników „Przeszłość to dziś” jest łączenie kształcenia kulturowego z językowym oraz równoległa prezentacja tradycji i zjawisk kultury współczesnej (ukazanych przede wszystkim w działach: Dialogi z tradycją oraz Dziś). Taki układ służy podkreśleniu roli tradycji we współczesności, a także wprowadzeniu ucznia w istotne problemy kultury naszego czasu. Teksty są zgrupowane wokół pewnych węzłowych zagadnień, dzięki czemu układ chronologiczny został połączony z ujęciem problemowym. Podręczniki serii „Przeszłość to dziś” całkowicie odchodzą od tradycyjnej metody podawczej. Krótkie autorskie wprowadzenia są uzupełniane przez różne informacje, które uczniowi dostarczają instrumentów do pracy nad tekstami kultury – nie tylko utworami literackimi, ale i eseistycznymi, publicystycznymi, filozoficznymi, naukowymi, plastycznymi (podręczniki zawierają bardzo wiele reprodukcji dzieł sztuki). Wykład ożywiają liczne ilustracje oraz schematy. Obudowa metodyczna uwzględnia potrzebę przygotowania uczniów do egzaminów nowego typu. Polecenia dla uczniów kształcą sprawności językowe i kompetencje czytelnicze, które stanowią warunek świadomego uczestnictwa w kulturze. Na końcu każdego tomu zamieszczono pytania, polecenia i problemy do powtórzeń z zakresu poszczególnych epok, a także indeksy ułatwiające korzystanie z książki.

Wymienione w programie Przeszłość to dziś wiadomości i zadania z nauki o języku znajdują się również w zeszytach Ćwiczymy swój język.